General Rayevski’nin teslim olmaya çağıran mektubuna Çerkeslerin cevabı:

Rus hükümetinin şahı İmparator Nikola’nın hizmetinde bulunan asil Lord, Tuğgeneral Rayevski:

“… On iki yıldır, Çerkesya’nın size verildiğini söyleyerek bize yalanlar anlattınız. Bir denizden diğerine
kadar olan Çerkesya topraklarının size Osmanlı hükümeti tarafından verildiği ve hükmetmeniz için bizden
rehineler topladığınız yolundaki yalanlarınızı yaymaya devam ettiniz. Çerkeslerin sizin egemenliğinizi
kabul ederek size boyun eğdiği ve onların ülkesini her taraftan kalelerle sararak ve denizden de ablukaya
alarak tamamen elinizin içine aldığınız şeklindeki yalanlarınızı yaymaya devam ediyor ve bu şekilde,
kendinizi diğer devlet karşısında yükseltmek istiyorsunuz. Fakat bütün bunların yalan olduğu gün ışığı
gibi açıktır. Çünkü Osmanlı hükümeti ülkemizi hiçbir zaman kılıç zoruyla fethetmesi, hazinesindeki
parayla satın almadı ve bu on iki yıllık savaş boyunca da bize hiçbir yardımda bulunmadı. Ve hiçbir
zaman da bizden vergi istemediği gibi biz de ödemedik. Bütün bunlardan sonra nasıl olur da Osmanlı
hükümeti bizi Rusya’ya verebilir?..”

Savaşan Çerkesya ile ilgili olarak daha önceden sahip olunan bilgilerin büyük çoğunluğunun kaynağı
niteliğinde olan bu anılarda Mr. Bell, Çerkes toplumunu birçok yönlerden inceleyerek bize eşsiz bir portre
bırakmıştır. Çerkesleri bu mücadeleyi sürdürmeye iten sebepleri ve her şeye rağmen bunu
sürdürmelerinin nedenlerini mektuplar içinde bulacaksınız.

Kitaptan bir bölüm okumak için tıklayın.